Pelgrim tegen wil en dank

Het zal een jaar of zes geleden geweest zijn toen ik voor het eerst van mijn collega’s Ad Berk en Jules den Boer hoorde over hun plan om naar Santiago te fietsen. Wow, die twee waren wat van plan zeg! Helemaal naar Santiago… Op de fiets! Dat is stoer! En dat is vér! Weten ze wel dat Santiago in Spanje ligt? En dat je – om daar te komen – de Pyreneeën over moet…?

In die tijd kende ik Jules en Ad behalve als collega’s eigenlijk vooral als ‘huttentochtmaatjes’. Het was inmiddels een traditie geworden dat de afdeling Toerisme en Recreatie van de scholengemeenschap De Rooi Pannen in Tilburg elk jaar een afvaardiging naar de Oostenrijkse bergen stuurde, om daar – in wisselende samenstelling – met de rugzak op de schouders een meerdaagse trektocht te maken van berghut naar berghut. Ook ík heb een paar keer aan die bergexpedities meegedaan, en wat me daarvan het beste is bijgebleven (naast de vele halve liters ‘Weizen’ en de stinkende rode sokken van Jules, die aan het einde van de week uit zichzelf rechtop bleven staan), is het feit dat Ad en Jules alle andere deelnemers er telkens met gemak uitliepen. Die twee hadden duidelijk de beste conditie!

Diep in mijn hart was ik best jaloers toen ik van hun fietsplannen naar Santiago hoorde. Ik fietste ook graag, en maakte in die tijd regelmatig een tochtje op mijn stadsfiets-met-drie-versnellingen. Mijn tochtjes waren meestal tussen de 60 en 80 kilometer lang, althans; dat schat ik zo, want mijn stadsfiets-met-drie-versnellingen beschikte niet over een kilometerteller. Helaas had ik na zo’n fietstochtje steevast een dag of drie nodig om te herstellen van de inspanning en de zadelpijn, en daaruit concludeerde ik dat ik dus niet gebouwd was voor het echte langeafstandswerk. Hoewel ik diep van binnen eigenlijk heel graag met die twee goed getrainde mannen mee op reis naar Santiago wilde, durfde ik dat niet hardop uit te spreken. Ad en Jules waren van plan ongeveer 100 kilometer per dag te fietsen, en alsof dat nog niet genoeg was moesten ze ook nog eens de Pyreneeën over, om vervolgens in de zomerse hitte het bergachtige noord-Spaanse hoogland te trotseren. Nee, ik kon mijn stiekeme wens om mee te gaan maar beter niet uitspreken. Want als ik met Ad en Jules mee zou gaan, dan zouden ze vast niet veel verder komen dan pak ‘m beet noord-Frankrijk.

Maar ook zónder mij kwamen Ad en Jules niet veel verder dan noord-Frankrijk. De conditie van beide heren mocht dan uitstekend zijn; de kwaliteit van de zeem in de fietsbroek van Ad was dat zeker niet. Uiteindelijk leidde dit tot een behoorlijk fysiek ongemak, waarbij Ad zijn zitvlak niet meer kon gebruiken om te zitten, hetgeen nogal lastig is op een fiets… Gevolg: Binnen een week na vertrek waren mijn helden weer terug in Nederland; een pijnlijke ervaring rijker en een grote illusie armer.

Twee jaar later – ik had mijn stadsfiets-met-drie-versnellingen inmiddels ingeruild voor een tourfiets-met-eenentwintig-versnellingen – ontstond bij mij langzaam maar zeker het vertrouwen dat ik inmiddels voldoende getraind was voor een meerdaagse fietsvakantie. Ik had ergens iets gelezen over een mooie en niet al te zware route naar de Bodensee in zuid-Duitsland, en besloot het erop te wagen. Maar op de eerste dag van de zomervakantie gooide mijn gezondheidssituatie roet in het eten, en voor ik het wist lag ik op de operatietafel en kreeg ik enkele weken later een infuus in mijn arm geprikt voor een zware chemokuur.

In het ziekenhuis vormde zich de vastberadenheid. Ik ga beter worden! En ik ga doen wat ik leuk vind in mijn leven. Ik ga fietsen! Helemaal naar Rome! De Alpen over. Maar dan wel zó goed voorbereid dat ik het ook écht kan halen! Ik kocht een speciale vakantiefiets en alle noodzakelijke materialen, alsmede enkele goede fietsbroeken – dat had ik wel van Ad geleerd.

En zo stapte ik begin juli 2010 op mijn Zwarte Santos voor een rit van 3.500 kilometer (inclusief ongeveer 700 kilometers aan weliswaar vooraf geplande maar feitelijk onnodige omwegen) naar Rome. En daar waar Ad en Jules er niet in geslaagd waren hun doel te bereiken, daar lukte het mij wel om op mijn geplande bestemming aan te komen. Hoewel ik bij tijd en wijle gigantisch heb afgezien, was ik direct compleet verslaafd aan de vrijheid die ik onderweg had gevoeld, en de pure euforie die zich van mij meester maakte toen ik mijn doel had gehaald. Ik wist meteen: dit zou niet mijn laatste fietsvakantie zijn!

Door puur toeval stond er in Rome een ontvangstcomité voor me klaar. Uitgerekend Ad – één van de twee collega’s die ik vier jaar daarvoor nog benijd had om het avontuur dat zij tegemoet gingen – was met zijn vrouw Juke op vakantie in Rome. Ik werd getrakteerd op een lekker etentje, en terwijl we zo zaten te tafelen kwam ook de mislukte trip naar Santiago weer ter sprake. Ad bleek nog steeds voornemens ooit naar Santiago te fietsen, maar wilde dit liever niet alleen doen. Een belangrijk struikelblok hierbij was echter dat Jules inmiddels niet meer de behoefte voelde om mee te gaan.

Toen ik mijn fietsvakantie voor 2011 ging plannen speelde ik dan ook serieus met de gedachte Ad aan te bieden met hem mee naar Santiago te rijden. Ad liet echter doorschemeren dat hij al andere plannen had voor de zomer, en dus koos ik voor een fietsreis van Land’s End naar John o’ Groats door Engeland, Wales en Schotland.

En toen kwam de herfstvakantie van 2011, waarin ik een bezoekje bracht aan Huize Berk in Dongen. Terwijl we lekker aan de koffie zaten ging het gesprek weer over Santiago. Ad wilde nog steeds graag met iemand samen rijden, maar het liefst niet tijdens de warme zomermaanden. Ik heb toen voorgesteld om dit jaar samen naar Santiago te gaan… met daarbij de opmerking dat ik uiteraard wél aan de schoolvakanties gebonden ben. OK, als Ad per se in het voorjaar wil gaan kan hij natuurlijk wachten totdat ook ík met pension ga, maar als ik er even van uit ga dat ik nog tot mijn 67ste mag werken, dan hoeft Ad nog maar 32 jaar geduld hebben. En als tegenprestatie voor dat lange wachten zou hij dan waarschijnlijk direct in het Guiness Book of Record’s vermeld worden als de oudste Santiago-fietser ooit. Maar aangezien het zelfs voor een voormalige sportleraar als Ad erg onwaarschijnlijk is dat hij op z’n 95ste nog naar Santiago fietst, hebben we er toch maar voor gekozen om dit jaar in de zomervakantie op de pedalen te gaan staan.

Goed. Santiago dus. Voluit Santiago de Compostela. Gelegen in Galicië, de meest noordwestelijke provincie van Spanje; recht boven Portugal. Volgens de legende de plek waar de apostel Jacobus begraven zou liggen.

Al sinds de vroege Middeleeuwen worden er pelgrimstochten naar ondernomen. Vanuit heel Europa ontstonden vaste wegen en routes, die bijna allemaal naar de Frans-Spaanse grens leidden bij St. Jean-Pied-de-Port. Vanuit daar gaat de route al eeuwenlang via dezelfde plaatsen naar het graf van de Heilige Jacobus in de kathedraal van Santiago. Langs de route, die vanaf de Frans-Spaanse grens de Camino Francès (Franse weg) genoemd wordt, ontstonden in de loop der eeuwen tientallen speciaal op de pelgrims gerichte herbergen (albergues of refugio’s), kloosters, en niet te vergeten burchten en kastelen om de pelgrims onderdak te bieden en te beschermen tegen struikrovers en bandieten.

Vandaag de dag staan de meeste kloosters, burchten en herbergen nog steeds overeind. Sterker nog, er worden nog steeds nieuwe herbergen bijgebouwd! Jacobus mag dan al ruim 20 eeuwen dood zijn; het ‘pelgrimeren’ naar zijn graf is springlevender dan ooit! In veel albergues en refugio’s is het zó druk dat je alleen wordt toegelaten als je kunt aantonen dat je een échte pelgrim bent. Yep, er bestaat inderdaad zoiets als een speciale identiteitskaart voor pelgrims: het zogenaamde pelgrimspaspoort (ofwel ‘Credencial del Peregrino’). Feitelijk is het een stempelkaart, waarbij je elke dag onderweg bij kerken en kloosters aan moet kloppen om een stempeltje te vragen. En het is al net als bij de Elfstedentocht: als je bij aankomst in Santiago de Compostela niet voldoende stempels kunt overleggen, dan kun je fluiten naar je oorkonde! Jawel: pelgrimeren op de Jacobsroute is big business geworden!

Persoonlijk hecht ik niet zoveel waarde aan zo’n certificaat. Ik zie mezelf dan ook niet als een pelgrim, maar gewoon als een vakantiefietser, die toevallig de pelgrimsroute volgt. Ik ben waarschijnlijk ook wel wat te kritisch om een goed katholiek te zijn. Zo zie ik de vele kerken en kloosters onderweg niet zozeer als religieuze bouwwerken, maar meer als architectonische meesterwerken, waarbij ik er niet te veel over na wil denken hoe ze de financiën voor zo’n bouwwerk bij elkaar gekregen hebben, en zo zet ik bijvoorbeeld ook mijn vraagtekens bij het ‘feit’ dat het lichaam van Jacobus in Santiago ligt (of all places…) Hoe komt een apostel uit Israël in godsnaam daar in noordwest-Spanje verzeild, in een tijd waarin er geen moderne transportmiddelen waren…? En hoe zinvol is het om in een tijd waarin de meeste mensen geen vreemde talen spraken in het Hebreeuws te gaan prediken in noordwest-Spanje…?. Zou een preek in een totaal onbekende taal echt veel mensen tot bekering tot het christendom hebben aangezet…?

Ondanks dat stukje religieus cynisme ben ik twee weken geleden toch naar Vessem gereden. Daar (of all places…) is één van de drie filialen van het Nederlandse Jacobsgenootschap gevestigd. Want hoewel Ad en ik voornamelijk op campings zullen overnachten, zullen we zeker ook enkele keren gebruik (moeten) maken van de refugio’s. En daar hebben we dus zo’n pelgrimspaspoort voor nodig, dat door het Jacobsgenootschap wordt verstrekt. Op sommige plaatsen liggen de campings simpelweg te ver uit elkaar en zullen we dus wel in een herberg móeten slapen, maar daarnaast zullen we soms ook bewust een refugio opzoeken om de verhalen van andere reizigers te horen. Want volgens iedereen die de Camino de Santiago gelopen of gefietst heeft is dat één van de ontroerendste aspecten van de tocht: de saamhorigheid met en de verhalen van volslagen vreemden, die met precies hetzelfde bezig zijn als jij, en al die duizenden die je al eeuwenlang zijn voorgegaan.

Hoewel ik bij het aanvragen van mijn pelgrimspaspoort op het aanvraagformulier als reden voor de reis een kruisje heb gezet in het vakje voor ‘Anders’ (de reden: ‘Leuke bestemming voor een fietsvakantie’ stond er namelijk niet tussen), vinkte de man van het Jacobsgenootschap ongevraagd ook nog de reden ‘Spiritueel’ voor mij aan. En of ik het er nu mee eens ben of niet: ook ik wordt nu dus aangemerkt als een pelgrim. Etienne Huijten op de Camino: een atheïst op bedevaart…

Maar goed, hoe anderen het zien zal mij eerlijk gezegd worst wezen. Ik ga lekker op vakantie, genieten van de vrijheid, van de zon en de wind op mijn kop, van de landschappen onderweg, van de mensen die we tegenkomen, van de smaken, geuren en kleuren van de verschillende gebieden en regio’s, van de oude steden en de kleine dorpjes waar we doorheen rijden. En zo af en toe zullen we zelfs een klooster, kerk of kathedraal bezoeken… al is het dan maar voor een stempeltje… Als dat me tot een pelgrim maakt: So be it!

Dinsdag 3 juli is het dan zover. Op mijn nieuwe fiets (ik heb de Zwarte Santos van vorig jaar ingeruild voor een Champagnekleurige Santos met carbonriem in plaats van een ketting, en met een ingenieus Rohloff-versnellingsmeganisme dat weggewerkt zit in de achteras) vertrek ik ’s-ochtends rond een uur half negen richting Dongen om Ad op te pikken. Via Ulvenhout (waar we nu al een koffiepauze gepland hebben met enkele collega’s van het uitzwaaicomite) rijden we richting de Belgische grens, en vandaaruit naar Antwerpen; onze eerste etappeplaats. In totaal hebben we 28 fietsetappes gepland, en komen we onder andere door de plaatsen Aalst, Doornik (Tournai), Cambrai, Compiègne, Parijs, Orléans, Blois, Amboise, Tours, Poitiers, Saintes, Royan, Dax, St. Jean-Pied-de-Port, Pamplona, Logroño, Burgos, León, Sahagún en Ponferrada. Als alles goed gaat bereiken we op zaterdag 4 augustus Santiago, waarna we vijf dagen later vanuit La Coruña het vliegtuig terug naar Nederland nemen.

Net als bij mijn twee voorgaande fietsvakanties probeer ik jullie middels dit weblog op de hoogte te houden van onze belevenissen onderweg. In tegenstelling tot de twee voorgaande edities zal het weblog deze keer echter waarschijnlijk een stuk minder uitgebreid zijn. Ik vermoed dat deze inleiding – die ik thuis vanuit mijn luie stoel heb kunnen typen – het meest uitgebreide hoofdstuk zal zijn. Eenmaal onderweg heb ik deze keer aanspraak aan een reisgenoot, en zal ik dus veel minder de behoefte voelen om alle belevenissen en indrukken op papier te verwerken. En wat nog veel belangrijker is: ik vind het niet gezellig om elke avond één à twee uur achter mijn netbook te kruipen nu we met z’n tweeën op reis gaan.

Maar wees niet bang: speciaal voor alle ‘volgers’ zullen we toch proberen elke paar dagen een korte update te posten.

Voor iedereen die zelf in tussentijd ook op vakantie gaat sluit ik af met de groet die alle reizigers elkaar op weg naar Santiago toewensen:

Buen Camino!

Etienne